بسم الله الرحمن الرحیم
(مقاله برگرفته شده از کتاب افغانان)
افغانان، پس از یک دورة دراز فراموشی و گمنامی، امروزه برای اکثریت مردم بیدار و فرهیخته، نام – آری فقط نامی – آشنایند. زیرا بسیارند آنهایی که هنوز هم با جنبههای مختلف زندگانی این مردم – هرچند که ممکن است در همسایگیشان بزیند – حتّی اندک آشنایی را بههم نرسانیدهاند! علل و ریشههای این گمنامی و فراموشی در دردبار بسیار بوده و ما یکی از عمدةعوامل این امر را کمبود تلاشهای ارزشمند و پربار قلمی میانگاریم.
اتّفاقاً، این سرنوشت در مورد کتاب افغانان نیز قابل انطباق است. زیرا که این کتاب قابل تأمل و توجّه حتی نزد اکثریت مطلق اهل مطالعة افغانستان ناشناخته باقی مانده است؛ چراکه از آن ترجمة بموقع و قابل بهرهوری بهدست داده نشده و ترجمة پشتوی آن، با آنکه دیر هنگام صورت تحقق پذیرفت و دارای نقایص و نواقصی بوده، بهدست همگان نرسید. آنچه بینیاز از تأکید مینماید، این است که پس از رشدِ انقلاب اسلامیِ مردمِ افغانستان و حماسه‌آفرینیهای بیبدیلشان علیه ارتش سرخ شوروی قدیم، کتابها و نوشتههایی دربارة این کشور و بیشتر در زمینة تلاشهای آزادیخواهانه، اسلام محورانه، ضدکمونیستی و در جهت معرفی چهرة جهادگران و گروههای جهادی انتشار یافت، که اگر چه کم نبود، اما باید اذعان نماییم که کامل، فراگیر و همهجانبه هم نبود. این کمبود که در بخشهای مختلف و از جمله مردمشناسی، روانشناسی اجتماعی، جامعه شناسی و … بیشتر محسوس میشد، با پخش کتابها و رسایلی در مورد اقوام «هزاره» تنها تا حدودی جبران شد. امّا جای تلاشهایی همانند دربارة سایر اقوام و قبایل (مانند پشتونها، تاجیکها، ازبکها، بلوچها و …) هنوز هم خالی است. در چنین اوضاع و احوالی است که متوجه ارزش و اهمیت ترجمة پرزحمت و طاقت فرسای کتاب افغانان، توسط دانشمند گرانمایه و ادیب نامور – ولی آوازهگریز – افغانستان، جناب آقای فکرت میشویم.